Doordat er nu veel gebouwd wordt, verandert veel groen in steen. Respyre, een jong bedrijf afkomstig uit Delft Enterprises, brengt op een speciale manier groen in de stad. Ze ontwikkelden een recept voor beton waarop mos kan groeien. “Mos zorgt voor verkoeling in de stad, helpt bij wateropvang, neemt stikstof en fijnstof op en laat de stad weer ademen”, zegt algemeen directeur Auke Bleij. “Maar mos heeft een slecht imago.” Respyre probeert de beeldvorming te veranderen.
Tekst: Rosanne de Boer Foto’s: Respyre
Spontane mosgroei
Groen beton. Dat lijkt een contrast. Maar Respyre brengt beton en groen samen. “Het begon met een onderzoek naar spontane mosgroei op betonconstructies van dr. ir. Marc Ottelé van de TU Delft en dr. Henk Jonkers”, vertelt algemeen directeur Auke Bleij. “Ze bekeken de oorzaken van de begroeiing en de effecten op onderliggende betonconstructies. Het idee was eerst: dit mos vreet ons beton aan. Dat bleek niet zo te zijn: mos zit er omdat je beton al aangetast is, het laat zien dat het poreus is. Toen kwam de vraag: hoe maak je dit poreuze beton sterk ?” Als een bakker die zijn recepten geheimhoudt, vertelt Bleij niet hoe Respyre dit deed. Iets wil hij er wel over zeggen. “Bij de muren met spontane begroeiing zagen we dat deze ruw en poreus waren en de juiste voedingsstoffen bevatten
Daarna keken we welke bewapening past en verdiepten ons in de kennis over beton die in de afgelopen eeuwen is opgebouwd.” “Tijdens hun onderzoek zagen Jonkers en Ottelé al de mogelijkheden van een zogeheten bio-receptief betonmengsel dat geschikt is voor mosbegroeiing. Bleij leerde Jonkers kennen tijdens zijn afstudeerproject van zijn studie op de TU Delft tot civiel ingenieur. Sinds januari 2020 werkt Bleij bij Respyre. “Mijn afstudeerproject bij Jonkers over de verkoeling van steden hielp in mijn sollicitatieprocedure”, beaamt hij. “Wat mij aanspreekt bij Respyre? Dat we bezig zijn met het leefbaar maken van de stad. Ik vind het interessant dat dit met beton gebeurt dat geen groen imago heeft. Mos heeft ook een imagoprobleem. Het wordt vaak gezien als onkruid en ongewenste gast.”
In hun recept is ook plek voor betongruis, restafval dat voor ander beton waardeloos is. “Zo werken we aan een circulair systeem voor een leefbare stad.”
Ademen
“Het blijft voor gemeentes een enorme uitdaging om voldoende groenvoorzieningen in de stad te realiseren. Hierin kan bio-receptief beton een bijdrage leveren”, zegt Enne Lampe, business developer bij Respyre. “Door dit beton veranderen grote verticale oppervlakken in groenvoorzieningen. Volledige façades worden omgeturnd in groene mossystemen. Muren die voorheen niet bijdroegen aan de hoeveelheid groen in de stad laten de stad ademen.” Mos kan evenals bomen zorgen voor een betere luchtkwaliteit. “Het vangt vervuilende deeltjes in de lucht op, zet CO2 om in O2, houdt water vast, ontlast zo het riool, biedt verkoeling, dempt geluid en ondersteunt de biodiversiteit. Het voorkomt ook graffiti”, legt Lampe uit. Mos heeft geen wortels maar rhizoïden. Deze zijn belangrijk voor de aanhechting en niet voor de toevoer van water of voedingsstoffen zoals wortels dat voor planten zijn. Mos heeft geen aarde nodig om te wortelen en neemt voedingsstoffen op uit de lucht en het langs de muur stromende water.
Uitstraling
Respyre ontwikkelt mos in een broeikas voor bedrijven die meteen mos op de muren willen en niet wachten tot het bio-receptieve beton zelf de sporen, die van nature in de lucht zitten, opvangt. Bleij: “Het mos wordt geënt op het oppervlak. Hierdoor is de muur eerder egaal groen.” Respyre biedt het zowel aan particulieren als bedrijven aan, zowel voor bestaande gebouwen als nieuwbouw. “Er zijn allerlei manieren om het aan te brengen en façades te vergroenen.” Met het aanbrengen van een stuclaag dan wel het maken van prefab-elementen wordt een duidelijke scheiding aangebracht tussen bio-receptief beton en normaal beton. “Dit leidt vervolgens tot een duidelijke scheiding tussen begroeide en onbegroeide delen. Zo kan de façade ook op een kunstzinnige manier, met strakke lijnen en verschillende vormen van groen, gerealiseerd worden. Het is mogelijk om verschillende soorten mos te enten op het bio-receptieve beton. Zo kan er worden gespeeld met de uitstraling van de façade.”
Investeerder
Respyre begon in 2020 met het voorbereiden van de eerste demoprojecten. Zo is er een proeftuin voor duurzame projecten in het Amsterdamse Bajeskwartier. Ook is er gesproken over het pleisteren van de grijze gevel van een voormalige gevangenistoren. Deze heet toepasselijk Groene Toren. Op het Marineterrein in Amsterdam is nu een proefmuur van 10 m2 gezet. Ook is er een experiment gedaan in de achtertuin van Jonkers. “Omdat het op die plekken gelukt is, kunnen we deze methode op elke bestaande muur toepassen. In Jonkers achtertuin konden we zoals in een laboratorium licht en temperatuur beïnvloeden.” Wat heeft Respyre nodig om de markt op te kunnen gaan? “Het meeste werk zit in het verkrijgen van de eco-certificaten”, aldus Bleij. “We krijgen veel berichten van particulieren die geïnteresseerd zijn. De volgende stap is dat we investeerders zoeken en een team van stukadoors en hoveniers om voldoende mankracht te hebben.”
Spons
“Als de zon op de begroeide mosmuren staat, verdampt het water. Dit verkoelt de stad. We ontdekten ook dat water tien keer langzamer over onze gevelbekleding gaat dan langs een kale muur. Mos werkt als een spons. Het kan tot 5 liter water per m2 vasthouden en ontlast zo het rioleringssysteem”, aldus Bleij. Is Respyres idee uniek? “We zijn gevelbekleding met mos nog nergens tegengekomen. Ook bij wedstrijden verraste ons idee mensen. Bij de ASN Bank Wereldprijs kwamen we bijna in de Top 3. We doen nu mee aan de Rabo Duurzame Innovatieprijs en de Philips Innovation Award.” Het bedrijf heeft voor onderzoek uitwisselingen met de universiteit in Wageningen, Delft en de tuinbouwsector rond Aalsmeer. Bleij: “Ik hoorde dat betonproductie wereldwijd 6 procent bijdraagt aan de vervuiling. Het is mooi als we juist dat vervuilende product een duurzaam imago geven. Met deze verticale muren kunnen we een stad vier keer meer vergroenen dan met groene daken. Als je op straat loopt, ben je omringd door groene gevels en muren.”•
