Steeds meer mensen zijn - om verschillende redenen - op zoek naar alternatieve woonvormen. In Den Bosch, op de voormalige milieustraat, staan dertig creatieve zelfgebouwde ‘tiny houses’. Deze behoefte aan zelfbouw, is dat nou een vloek of zegen voor de bouwmarktbranche? Redacteur Luca - zelf ook bewoonster van een Tiny House - gaat op onderzoek.
Tekst: Luca de Louw
Op tien minuten fietsafstand van de Sint-Jans kathedraal ligt Minitopia, pal naast de Zuid-Willemsvaart. Hier en daar zijn er nog steeds resten zichtbaar van de vorige bestemming. Zoals de ‘pizzapunt’ (zo genoemd door bewoners), de oude kantine van de vuilnisstortplaats. Die wordt nu gebruikt als gezamenlijke ruimte, waar onder andere een wasserette te vinden is. En het kleine langwerpige oranje huisje van waaruit vroeger de ‘weegbrug’ geopereerd werd, wordt in de zomer weleens omgetoverd tot een mini-horeca gelegenheid, waar ook de e-bikende toeristen een taartje kunnen eten.
Creatief bolwerk
De huisjes die hier staan, zijn niet de standaard huisjes die we kennen van de tiny house-beweging, die overwaaide vanuit de Verenigde Staten. Naast dat de huisjes moeten voldoen aan het Bouwbesluit tijdelijke bouw, zijn de eisen op Minitopia dat het huis demontabel moet zijn of op wielen moet staan, met een maximum woonoppervlak van 60m2. Je ziet hierdoor een onwijs grote diversiteit; ieder heeft zijn eigen creativiteit de loop gelaten en op zijn of haar wensen een huis gebouwd dat naadloos aansluit op de eigen woonwens. Sommige huisjes zoals de Mill-Home, Nezzt of C3-living waren prefabbouwpakketen.
Verder zijn de huisjes on-grid, wat betekent dat ze gewoon aangesloten zijn op water, elektra en riolering. Er is zelfs glasvezelinternet voor wie wil. Want zoals bewoner Pieter (architect) het zegt: “Als je op deze manier wil wonen, hoeft dat niet te betekenen dat je terug moet naar de Middeleeuwen.” Wel kunnen bewoners er uit duurzaamheidsoverwegingen voor kiezen om bijvoorbeeld zonnepanelen te nemen.
Ieder heeft zijn eigen terp. Op de uitgestrekte betonnen platen die het terrein bekleden zijn rondom ieder huis cirkels gemaakt door middel van gestapelde stenen, volgestort met zwarte grond. Ieder mag zijn tuin invullen zoals hij of zij dat wil. Wél is het niet de bedoeling dat er schuttingen of dergelijke geplaatst worden, je levert dus wel wat in op je privacy.
Rezone
Minitopia is een initiatief van Rolf van Boxmeer (architect) en Tessa Peters (artistiek leider). Samen runnen zij het ontwerpbureau Rezone, waar ze werken aan woonvraagstukken die bestemd zijn voor de toekomst. Dit doen ze in samenwerking met bijvoorbeeld woningcorporaties, gemeenten en bouwbedrijven. Den Bosch is de voorloper geweest voor andere locaties die door hen gerealiseerd worden zoals in Waalwijk en Roosendaal.
Drijfveren
Vanuit wat voor drijfveren kiezen mensen ervoor om zo te wonen? Dat kunnen er verschillende zijn. De drang om een écht ‘eigen plek’ te creëren bijvoorbeeld, iets wat je volledig zelf gebouwd en uitgedacht hebt. Maar ook flexibel en mobiel wonen kan een reden zijn, niet gebonden zijn aan één plek. Duurzamer leven met een kleine(re) ecologische voetafdruk. Of minimalistischer, door het jezelf ontdoen van een hoop overbodige spullen. Less is more? Meer spullen of luxe maken de mens niet altijd gelukkiger, is de filosofie van minimalisten.
Voor jonge mensen is het ook vaak niet mogelijk om met torenhoge studieschulden een hypotheek af te sluiten; maar sommigen willen per definitie niet met zo’n zwaard van Damocles (hypotheek) boven het hoofd leven, omdat het je bijvoorbeeld stress kan opleveren wat je levensgenot weer inperkt.
Bouwproces
Uit eigen ervaring én als jonge bewoner van Minitopia, kan ik (redacteur Luca de Louw, red.) ook zeggen dat het onwijs lekker voelt om je huis(je) afbetaald te hebben. Het zorgt voor lage woonlasten en meer ruimte, tijd en geld voor andere dingen. Gemiddeld liggen de vaste woonlasten (huurpacht en voorzieningen) hier tussen de drie- en vierhonderd euro per maand. Erg behapbaar, vooral als je met zijn tweeën bent. Mijn vriend en ik bouwden een koelwagen (oplegger) van het Amerikaanse leger om tot ons huis, dat deden we in vijf maanden tijd voor 15.000 euro.
Alle facetten zijn voorbijgekomen in de bouw: van het aanleggen van elektra, het inbouwen van sanitaire voorzieningen en waterleidingen, tot het zetten van ramen, het leggen van een houten vloer, het bouwen van frames
(waaronder de keuken, het zitje, een uitschuifbare bank, de afscheiding van de badkamer, een bedstee etc.) en veel schilderwerk. Tot slot hebben we de buitenkant flink opgeknapt. Die is van knalblauw naar een mooie oldtimergrijsblauwgroene kleur - geïnspireerd op een Land Rover Defender – gegaan. De roestige delen en wieldoppen knapten we op met zwarte hammerite. Van een (ooit) functionele vrachtwagen tot een functioneel huis, waar we inmiddels al een maand of drie heerlijk in wonen.
Het was voor ons belangrijk dat we niet zouden inleveren op luxe of comfort in het indelen van de ruimte. Zodoende
hebben we ook een vaatwasser, een fijne grote SMEG-koelkast en een boiler van 80 liter (zodat je nooit onder een koude douche hoeft te staan). Daarnaast is aansluiting op zowel kracht- als netstroom mogelijk en hebben we gekozen voor aansluiting op de riolering. In korte tijd ben ik zowaar omgetoverd tot klusvrouw. En dat smaakt naar meer.
Kosten
Ieder jaar stijgen de prijzen van koopwoningen weer. Zo stelt het Centraal Bureau voor Statistiek dat in het derde kwartaal van 2020 de prijs van een koopwoning gemiddeld tien procent hoger lag dan in hetzelfde kwartaal een jaar eerder. Vereniging Eigen Huis berekende in het derde kwartaal van 2020 dat een gemiddelde eengezinswoning in Nederland zo’n 371.000 euro kost. Op Minitopia werd het ‘goedkoopste’ huis al voor 5000 euro gebouwd (in slechts één maand). Uit een enquête die ik afnam onder de bewoners bleken de helft van de respondenten een budget te hebben van 25.000 euro of hoger (oplopend tot 80.000 euro) en schommelden anderen tussen de 15.000 en 25.000 euro.
Materialen
Dat zijn particulieren die hun bouwmaterialen natuurlijk ergens in moeten inkopen. Velen spendeerden grote bedragen tot zelfs de helft van hun budget bij bouwmarkten. Zij besteedden dat bijvoorbeeld aan plaat- en isolatiemateriaal, verbindingsmaterialen (zoals schroeven, lijm e.d.) en houtwerk. Maar ook aan klein gereedschap of sanitairevoorzieningen zoals een douche, toilet of de waterleidingen. Wat ook vaak naar voren komt, is dat er vooral van de bouwmarkt gebruikt gemaakt wordt in ‘acute’ situaties, wanneer materialen snel benodigd zijn en niet meer online besteld kunnen worden en/of de groothandel bijvoorbeeld al gesloten is.
Wat betreft groothandels, is de Bouwmaat erg populair onder de Minitopia-bouwers. Maar de Hornbach komt als beste uit dezelfde ‘test’ wat betreft bouwmarkten en geschiktheid voor zelfbouwers. Daarna volgen Praxis, Gamma, Karwei, Toolstation en Formido in volgorde van populariteit.
Recycling
Wat zijn spullen die online, bij groothandelaren of elders gekocht werden? Als het ging om een tiny house on wheels, dan werd de trailer (gemiddeld tussen de 3000 – 6000 euro) vaak via internet gekocht. Sommigen kochten hout ook elders (bij een hout- of groothandel). Verder bijvoorbeeld maatwerk zoals aluminium kozijnen of een aluminium dak, luchtverwarmingsinstallatie en inbouwapparatuur. Hergebruik is ook populair. Tweedehands spullen worden ook veel gekocht via de Facebookgroep ‘Marketplace’, Marktplaats en de kringloop. Of bedrijven die materialen uit de sloop redden’.
Voldoen aan behoefte
Hoe zouden bouwmarkten meer kunnen halen uit de steeds grotere behoefte aan zelfbouw in de vorm van tiny houses? Iris Peters (communicatie Rezone & Minitopia) denkt dat het volgende een aanvulling zou zijn op hoe de bouwmarkt nu is ‘ingericht’: “Op Minitopia nemen de zelfbouwers duurzaam bouwen en wonen in eigen hand. Zij maken veel gebruik van tweedehands en natuurlijke materialen die milieuverantwoord zijn, waarmee de afvalproductie tijdens de bouw van een woning gereduceerd wordt. Bouwmarkten zouden restmaterialen van de bouw kunnen aanbieden in een apart gedeelte van hun bedrijf en/of zich meer kunnen richten op natuurlijke bouwmaterialen, om deze positieve beweging te ondersteunen.
Utopie
Terwijl ik dit schrijf kijk ik vanuit m’n werkplek in onze ‘trailer’ uit op verschillende huisjes van het tweede deel van het terrein. Spelende kinderen hier en daar, buren die buiten staan te schilderen, een buurvrouw die een verse jus krijgt van een van de buren. Een mini-utopie, dat is het zeker. Of het dat ook voor bouwmarkten zou kunnen zijn, een mini-utopie? Dat is het al. Het zou een grotere utopie kunnen worden door bijvoorbeeld in te spelen op het recyclen van bouwmaterialen.
Op deze manier wonen is geen trend meer, maar voor velen een heuse lifestyle. Daarnaast is de zelfbouwer nooit uitgeklust… dus die kan zich als klant maar beter gebonden voelen, dan zul je haar vaak terugzien in je zaak. Wat een ware zegen is voor de handel.
